نام نویسنده : بی بی منیره داودی ازغدی
سطح تحصیلی : 4
رشته تحصیلی : فقه خانواده
استاد راهنما : حجت الاسلام سید حمید جزایری
استاد مشاور : حجت الاسلام سید جواد حسینی گرگانی
تاریخ دفاع : 1403/4/21
چکیده رساله : نهاد خانواده نهادی خصوصی است که علی القاعده تحت قلمرو دخالت حاکمیّت نمی‌باشد ولی در مواردی خاص در تشکیل، استمرار و انحلال خانواده، حاکمیّت، مجاز یا موظّف به ورود در این نهاد است. این وظیفه بر عهدة حاکمیّت نهاده شده تا با اختیاراتی که به او محوّل شده از حقوق افراد صیانت نماید. مداخلات حاکمیّت گاه برای حفظ کیان خانواده است و گاه در سطح کلان و برای حفظ کیان جامعه اسلامی است. زیرا خانواده در همه بخشهای جامعه اعمّ از فرهنگی، اقتصادی، قدرت نظامی و .. اثرگذار است. براین اساس، مداخلات حاکمیّت در این نهاد مقدّس بسیار حسّاس و دقیق و قابل بررسی و پژوهش است. روش گردآوری اطّلاعات در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. این پژوهش به تحلیل فقهی گسترة مداخلات حاکمیّت اسلامی در عرصة تداوم نهاد خانواده پرداخته و با بررسی مصادیق دخالتهای حاکم شرع و مستندات فقهی آن، گسترة ورود حاکمیّت را در حیطة تداوم و استحکام خانواده، تدوین و تحلیل نموده‌است. قلمرو دخالت تقنینی حاکمیت در تداوم نهاد خانواده در عرصه هایی مثل تعیین سقف برای مهریه در موارد مخاصمه و نیز نفقه در موارد گوناگون از جمله فقرِ عارض شده بعد از ازدواج و تحلیل فقهی آن با استفاده از مستندات قرآنی و روایی از دستاوردهای این پژوهش است. در بحث تقنین مهریه، حاکمیت برای مهریه سقفی در نظر گرفته است تا در صورت مخاصمه از آن مقدار بیشتر مطالبه نشود. همچنین قلمرو دخالت نظارتی حاکمیت در تداوم نهاد خانواده در حیطه‌هایی مثل اِعمال ولایت در موارد خاصّ مانند نکاح باکره در صورت عضل توسّط ولیّ دختر، ولایت در نکاح صغیره، دخالت حاکمیّت در تزویج بی‌همسران و آسان‌سازی ازدواج، زندگی مشترک بر سیره معروف و منع از نگهداشتن ستمگرانه زوجه، و نیز مداخله در مسئله جمعیت اعم از کنترل و یا ازدیاد آن بررسی فقهی شد و به صورت علمی ثابت شد که حاکمیت اسلامی حق مداخله در این عرصه‌ها را دارد. نکته قابل توجه در این موضوع آن است که در مخاصمات زوجین غالباً تا شکایتی از طرفین نباشد مداخله صورت نمی‌گیرد . همچنین حاکم شرع با در نظر داشتن مصلحت عامّه و نیز مصلحت خانواده و با استفاده از احکام ثانویه مثل حکم لاضرر در عرصه‌های خصوصی خانواده ورود می کند تا از فساد و اضرار به غیر پیشگیری نماید یا آن را دفع و کنترل کند.
واژگان کلیدی : حاکمیّت شرعی، مداخلات حاکمیّت، خانواده، تداوم، ولایت، نکاح، طلاق، مصلحت.