نام نویسنده : طاهره موذن سلطان آبادی
سطح تحصیلی : سطح 3
رشته تحصیلی : فقه و اصول
استاد راهنما : مرضیه اسکندرجوی
تاریخ دفاع : 1402/6/27
چکیده پایان نامه : موضوع عدالت در ابواب گوناگون فقه مطرح شده و کاربرد دارد؛ بنابراین لازم است ضمن تعریف مفهوم عدالت، شاخص‌های آن نیز تبیین گردد؛ تا معلوم شود مقصود از شخص عادل در هر یک از ابواب فقه، چگونه شخصی است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با رجوع به منابع اصلی فقهی به این نتایج رسید که عدالت از دیدگاه برخی فقها صرف ترک گناه و از دید بعضی دیگر کف نفس و از نظر برخی ملکه است، که اگر به صرف ترک گناه تعریف شود، مفهومی عدمی و اگر به معنای کف نفس و ملکه باشد، مفهومی وجودی خواهد داشت. متعلق عدالت در هر یک از این معانی از نظر برخی فقها کبائر است و از دیدگاه برخی دیگر شامل اصرار بر صغائر نیز می‌شود. در تعریف کبیره نیز اقوال مختلفی بیان شده که مشهورترین آن این است که مقصود، گناهانی است که وعده عذاب به آن‌ها داده شده است. برخی فقها نیز مروت را هم بخشی از مفهوم عدالت دانسته‌اند. اما در زمینه شاخص‌های عدالت به نظر می‌رسد با توجه به ذو مراتب بودن عدالت و به تناسب میزان اهمیت و خطیر بودن جایگاه‌هایی که شخص عادل باید در آن ایفای نقش نماید، شاخص‌های عدالت نیز متغیر و دارای شدت و ضعف بوده و دقتی که در احراز شاخص‌ها می‌شود نیز متغیر خواهد بود. شاخص‌های استخراج شده از روایات و اقوال فقها در مبحث مناصب حکومتی که به دلیل خطیر بودن موقعیت آن به صورت مستقل بررسی شده و شامل ولی فقیه، قاضی، مرجع تقلید و امام جمعه می‌شود، از این قرار است: تقوا، ستر و عفاف، امانت و صفات نیکوی اخلاقی در حد اعلا و…. اما در سه باب فقه یعنی عبادات، عقود و ایقاعات و احکام، شاخص‌های عدالت شامل این موارد است: عفاف، حسن ظاهر، تعهد به نماز جماعت، فاسق و دروغگو نبودن و… .
واژگان کلیدی : شاخص، عدالت، ابواب فقه، ملکه، کبائر، مروت