نام نویسنده : زينب حريزاوي

سطح : سطح 3

رشته تحصیلی : فلسفه اسلامی

استاد راهنما : معصومه اسماعیلی

تاریخ دفاع : 98/2/3

چکیده پایان نامه : برهان قوه و فعل، یکی از براهین مشهور سینوی است که هدف آن اثبات هیولای اولی، است. این برهان جهت اثبات مدعای خود، دو حیثیت واقعی در اشیاء؛ یعنی حیثیت بالقوه ی جسم که امکان «شدن» و قابلیت پذیرش فعلیّت ها را داراست و حیثیت بالفعل آن که آثار خارجی شیء بر آن مترتّب می گرد، را مورد تحلیل قرار می دهد. ماده یا هیولاء، نفس استعداد «شدن» و حاصل آن است. این دو حیثیت که اجزای تحلیلی جسمند، از جهت واحد قابل جمع با یکدیگر نیستند و این همان مقدمه ی دوم برهان است؛ که استاد فیاضی بر آن اشکال وارد کرده و تقابل میان فقدان و وجود را، تقابل ملکه و عدمی می داند که محذوری در اجتماع آنها وجود ندارد. اما به گفته ی علامه طباطبایی(ره) تقابل میان قوه و فعل، خارج از تقابل های چهارگانه ی مصطلح بوده و آن را تقابل تشکیکی می داند که در آن مابه الاختلاف به مابه الاشتراک باز می گردد.با توجه به دیدگاه ملاصدرا و علامه، که مباحث قوه و فعل را ذیل احکام تقسیمی موجود بما هو موجود بیان کرده و حرکت را از شئون این بحث می داند، برهان قوه و فعل قابل ارزیابی است. همچنین در ارزیابی برهان با تأکید بر قاعده ی «کل حادث زمانی» علاوه بر نتایج مهمی چون حرکت در موجودات مادی و اثبات امکان استعدادی به عنوان یک امر خارجی، اثبات هیولای اولی نیز نتیجه خواهد شد. در حرکت به معنای تغییر تدریجی، هیولا به عنوان طرف اول حرکت و قابل آن و مصحّح وجود حرکت است. در حرکات عرضی، موضوع جوهرست؛ اما در حرکت جوهری که امری انتزاعی است، هیچ موضوعی نیست. اما نفس متحرک جوهری از جهت اینکه در حال حدوث بوده و بین «القوه و الفعل است»؛ نیازمند قابل بوده که آن قابل، هیولاست. همچنین اثر مهم دیگر برهان، اثبات امکان حرکت در مجرات به معنای حرکت جوهری اشتدادی است که در تکامل برزخی نفوس انسانی ثمره دارد. حرکت در نفس به نحو اشتداد جوهری و استکمال آن ممکن بوده و تعبیر ماده در آن به معنای مادّه ی مصطلح نمی باشد

واژگان کلیدی : برهان قوه و فعل،هیولا، ملاصدرا،حرکت جوهری،مجردات