نام نویسنده : الهه عرب نژاد سمناني

سطح : سطح 3

رشته تحصیلی : کلام اسلامی

استاد راهنما : علی کارشناس

تاریخ دفاع : 99/6/29

چکیده پایان نامه : پیشینه نص‌گرایی به قرن سوم هجری و مدرسه حدیثی قم بازمی‌گردد ولی مُجَدِّد نص‌گرایی با نام اخباری‌گری، ملا امین استرآبادی در قرن 11 است. هدف از این رساله کنکاش، واکاوی و بررسی اندیشه‌های کلامی ملا امین استرآبادی و نقدهای وارد بر آن است؛ اهمیّت این مسئله از آن رو است که اخباری‌گری پیامدهای منفی اعتقادی و عملی فراوانی برای جامعه شیعی به همراه داشته است؛ به گونه‌ای که بسیاری از مسائل اعتقادی و فقهی شیعه را که ریشه در معارف عقلی متقن دارد، به چالش کشیده است؛ زیرا اخباریان، در مباحث کلامی هنگام تعارض بدوی عقل و نقل، تمسّک به دلیل عقل را بدون توجه به روایات ائمه معصومین(علیهم السلام) برنمی‌تابند و تنها دلیل منحصر به فرد و قطعی الصدور در باب مسائل کلامی را روایات اهل بیت(علیهم السلام) می‌دانند؛ هر چند در برخی موارد ملاامین استرآبادی بر اساس مشی سایر متکلمان از دلایل و براهین عقلی نیز بهره می‌جوید؛ ولی روش کلام عقلی را در مسائل اعتقادی نفی می‌کند و بر متکلمان خرده می‌گیرد؛ پرسش اصلی تحقیق آن است که اندیشه‌های کلامی ملا امین استرآبادی و نقدهای وارد بر آن چیست؟ فرضیه تحقیق آن است که ملاامین استرآبادی در مقام تعارض دلیل عقل با نصوص روایی در ساحت‌های سه گانه خداشناسی، راهنماشناسی و فرجام شناسی، جانب روایات را مقدم داشته است؛ یافته این پژوهش آن است که جریان نص گرا از آبشخور حس گرایی سیراب گردیده است و قرابت فراوانی با جریان حس گرا در مغرب زمین دارد؛ جمود بر نصوص روایی تا بدانجا ادامه داشته است که شخص شاخص این جریان، با نفی کارکرد عقل در هنگام تعارض عقل و ظاهر روایت، قایل به صحت و قطعی الصدور بودن همه روایات کتب اربعه یعنی الکافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب الاحکام و الاستبصار در اصول دین و نیز فروع دین گردیده است؛ ملاامین استرآبادی در ساحت خداشناسی، علم پیشین الهی به مخلوقات را نفی کرده، اراده الهی در پیدایش آنها را نیز نفی می‌کند؛ او در ساحت راهنماشناسی، با براهین عقلی در اثبات نبوت را نفی می‌کند و قایل به عدم اکمال دین در زمان رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) است؛ همچنین او با تفسیر نادرست از نصوص دینی، اندیشه کلامی ولایت فقیه را نفی می‌کند؛ در ساحت فرجام شناسی، وی حسن و قبح افعال را غیر ذاتی می‌داند و قایل به مکلف دانستن انسان در نشئه آخرت است. از این رو، تقویت جریان عقل‌گرا که توسط بزرگانی چون شیخ مفید، سید مرتضی و … راهبری می‌شد، بیش از پیش ضروری می‌نماید؛ تا جامعه اسلامی از هر گونه آسیب فکری- اعتقادی و تحجر مصون بماند.

واژگان کلیدی : اخباری گری، ملاامین استرآبادی، خداشناسی، راهنما شناسی، فرجام شناسی.