نام نویسنده : سکینه عسکری وزیری
سطح تحصیلی : سطح 3
رشته تحصیلی : فقه و اصول
استاد راهنما : سالمی ویدا
استاد مشاور : اسکندرجوی مرضیه
تاریخ دفاع : 92/09/28
چکیده پایان نامه : عنوان تحقیق «تأثیر علوم عقلی بر اجتهاد فقهی» است. اجتهاد فقهی که نوع خاصی تلاش و عملیات علمی برای رسیدن به حکم شرعی از منابع و ادله است، شرایط و مقدماتی دارد که در کتب فقهی و اصولی تحت عنوان «مقدمات اجتهاد» آمده است و مجموعه آن علوم را می¬توان تحت عنوان علوم ادبی، علوم نقلی و علوم عقلی گنجاند. اما با توجه به جایگاه ویژه عقل در معرفت دینی و فقهی و نیز ضرورت توجه به علوم عقلی در حوزه¬های علوم دینی، در این جا به تأثیر علوم عقلی در سه محور منطق، فلسفه و کلام، با مراجعه به منابع دینی و عقلی پرداخته شده است. برخی از این علوم عقلی مثل منطق و علم اصول فقه – منطق علم فقه – چون به شیوه صحیح استدلال کردن و شیوه استنباط صحیح می¬پردازند، به مانند ابزاری¬اند که فقیه برای استنباط احکام از منابع، باید از آنها بهره ببرد. همچنین علوم فلسفی که فلسفه، فلسفه فقه، هرمنوتیک، معرفت¬شناسی، فلسفه زبان و فلسفه تحلیلی را در بر می¬گیرد، نقش ویژه¬ای در اجتهاد فقهی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دارد. به گونه¬ای که در تأمین مبادی خداشناسی، انسان¬شناسی، جهان¬شناسی و معرفت¬شناسی فقیه، توسعه فکری فقیه، فهم مسائل اصولی و بسط آن به مباحث زبانی و تحلیلی جدید، تأثیرگذار است. همچنین برای رهنمونی به فقه غنی¬تر و معقول¬تر، شامل فقه الاقتصاد، فقه السیاسه و…، پاسخگویی به شبهاتی که فهم فقهی را مورد همجمه قرار می¬دهند و دفاع عقلانی از مبانی معرفتی فقه، به این علوم فلسفی باید توجه ویژه-ای داشت. علم کلام نیز با مسائلی که در زمینه دین و عقاید دینی دارد، در شکل¬گیری مبانی فقه در رجوع به منابع و ادله فقهی تأثیر بسزایی دارد و حتی با نوع نگاهی که فقیه در پرتو مباحث کلامی به دین، شریعت و شارع پیدا می¬کند، استنباط احکام از ادله متفاوت می¬گردد. بنابراین بی¬توجهی به علوم عقلی، می¬تواند سبب انحراف در مسیر استنباط، بی¬پاسخ ماندن برخی مسائل و شبهات فقهی و یا ناکارآمدی فقه در جامعه گردد.
واژگان کلیدی : اجتهاد، استنباط، فقه، عقل، علوم عقلی