نام نویسنده : مريم حضرتي قشلاق
سطح تحصیلی : سطح 3
رشته تحصیلی : فقه و اصول
استاد راهنما : علی نصیری
استاد مشاور : حسن غفاريفر
تاریخ دفاع : 1395/10/28
چکیده پایان نامه : توبه در صورتي كه اركان و شرايط لازم را داشته باشد، مي‌تواند مسقط یا مخفف مجازات باشد. در پژوهش حاضر تلاش شده با محور قرار دادن ديدگاه فقهاي اماميه ميزان تأثيرگذاري توبه در مجازات جرايم منجر به حدود، تعزيرات و قصاص مورد بررسي قرار گيرد و به طور خلاصه مي‌توان گفت: در جرايم مستوجب حد به استثنای قذف و محاربه هرگاه متهم قبل از اثبات جرم، توبه کند، حد از او ساقط می شود. اما در مورد جرم قذف به دليل حق الناس بودن توبه به تنهایی نمي‌تواند تأثيري در سقوط مجازات حدي داشته باشد. همچنين در جرم محاربه تنها در صورتي كه توبه محارب قبل از دستگيري باشد موجب سقوط مجازات مي‌شود. البته آنچه که در روایات أئمه معصومین به آن توصیه شده، این است که فرد پس از ارتکاب جرایم – به غیر از جرایمی که جنبه حق الناس دارند- آن را آشکار نسازد و از این بالاتر حتی نزد حاکم شرع اقرار به جرم نکند تا مجازات بر او اعمال شود؛ چرا که نشر و اعلان انجام جرم، اثرات سویی دارد و موجب تشویق افراد ضعیف النفس و بیماردل به انجام گناه می شود. همچنین در صورتی که حدود با اقرار ثابت شده باشد، دادگاه می تواند عفو مجرم را از حاکم شرع درخواست کند اما اگر با بینه ثابت شود توبه هیچ تأثیری در مجازات ندارد. ضمن اينكه توبه در مواردي مجازات حدي را تخفيف داده و به مجازات تعزيري تبديل مي‌كند؛ یکی از موارد آن، مجازات «مستحل فروش خمر» است كه اگر توبه كند قتلش منتفي و به تعزير تخفيف مي‌يابد و يا در «جرم قذف»، توبه قاذف اگر همراه با عفو مقذوف باشد، حد دنيايي را به تعزير تخفيف مي‌دهد. در خصوص جرایم تعزیری باید گفت: نظر صحيح اين است كه با توجه به گستردگي اختيارات حاكم در باب تعزيرات، در جرايم تعزيري مربوط به حق الله در صورتي كه در شخص مجرم بعد از اثبات جرم با بينه يا اقرار بدون اعمال مجازات، اصلاح و بازدارندگي حاصل شود و او توبه نمايد، حاكم شرع در اسقاط يا تخفيف تعزيرات اختيار دارد. اما اگر معصيتي كه موجب تعزير مي‌شود، حق الناس باشد همان گونه كه از كلمات بسياري از فقها استفاده مي‌شود، فقط صاحب حق مي‌تواند حق خود را اسقاط نمايد و حاكم نمی تواند مجرم را عفو كند. در همین راستا توبه در جرايمي كه مجازات آنها قصاص باشد نمي‌تواند مؤثر باشد؛ زیرا در اینگونه جرایم که جنبه حق الناس دارند، مرتکب علاوه بر اینکه اوامر و نواهی الهی را نادیده گرفته، موجب ضرر و زیان مالی، جسمی و آبرویی برای دیگران شده و باید ضرر و زیان وارده را جبران کرده و رضایت صاحب حق را جلب کند.
واژگان کلیدی : توبه، حق الله و حق الناس، مجازات (حدود، تعزيرات و قصاص)، فقه اماميه، سقوط و تخفيف مجازات.