راهنمای استفاده از کتاب العین
ترتیب کتاب العین براساس مخارج حروف میباشد به این ترتیب که ابتدا حروف حلقی مثل "عین" که حلقی ترین حروف میباشد آمده و به حروف شفوی ختم میشود و در انتها همزه آورده شده است.
ترتیب حروف در العین این گونه است:
(ع، ح، ه، خ، غ، ق، ک، ج، ش، ض، ص، س، ز، ط، د، ت، ظ، ذ، ث، ر، ل، ن، ف، ب، م، و، ا، ی، ء)
در "العین" کلمات بر اساس ترتیبی که گفته شد، چیده شدهاند؛ مبنای نویسنده حروف اصلی کلمه است؛ ولی در این نوع چینش دو ویژگی دیگر نیز در کتاب مشاهده میشود:
1. ایشان در آغاز هر باب ابتداء کلمات ثنائی را میآورد؛ سپس کلمات ثلاثی و بعد از آن رباعی و آن گاه خماسی را ذکر میکند.
مثال: باب ثنائی: عل – لع
باب ثلاثی : علف – عفل – فعل – لفع – فلع
باب الرباعی: قفعل
باب الخماسی: قذعمل
2. هر بابی را که آغاز میکند تمام وجوه متصور از آن چند حرف را ذکر میکند و اگر در لغت عرب استعمال میشود معنای آن را میگوید.
مثال: علف – عفل - فعل – لفع - فلع
حال با تفاصیل فوق برای کشف یک کلمه در کتاب «العین» باید موارد زیر را به ترتیب عمل نمود:
1. حروف زاید کلمه حذف گردیده و حروف اصلی آن شناسایی شود.
2. ترتیب حروف بر اساس مخرج صوتی، به گونهای که قبلا آورده شد، حفظ شود.
3. بعد از شناسایی حروف اصلی، ابتدا در میان حروف آن کلمه حرفی را که در حروف الفبای فوق مقدم است در نظر می گیریم بعد حرف دوم و حرف سوم را به ترتیب مشخص می کنیم و تمامی مشتقات این سه حرف را در همان جا پیدا می کنیم و در جای دیگر تکرار نشده اند.
مثال: ذهب ، برای یافتن کلمه مورد نظر ابتدا در میان حروف این کلمه، حرفی را که در حروف الفبای فوق مقدم است در نظر می گیریم (حرف ه) بعد حرف دوم مقدم (حرف ذ) و بعد حرف سوم(حرف ب). این کلمه را در ریشه "هذب" خواهیم یافت. تمامی مشتقات این سه حرف (ذبه، هبذ، بذه، ذهب، بهذ) را دریک جا خواهیم یافت.
کتابخانه موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه (خواهران)