نام نویسنده : زینب بهجت پور
سطح تحصیلی : 4
رشته تحصیلی : تفسیر تطبیقی
استاد راهنما : عبدالکریم بهجت پور
استاد مشاور : محسن قمرزاده
تاریخ دفاع : 1403/3/20
چکیده رساله : رساله حاضر به دنبال واکاوی اثر گذاری رویکرد تنزیلی بر استنباط مباحث علوم قرآن شامل اسماء و صفات قرآن، اعجاز، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه است. نوشتارحاضر با روش توصیفی- تحلیلی و تلفیقی با بهره گیری از روش کتابخانه ای و پیمایشی میان آیات قرآن نگاشته شده است. جهت پاسخ گویی به مسأله پژوهش مباحث در چهار فصل محتوایی سامان بخشی شده است. بر اساس این پژوهش بین اسم و وصفی که در سیر نزول تدریجی سوره ها به کار رفته با مجموعه مضامین و محتوای آیات درونی سوره و هدفی که سوره برای تحقق آن نازل شده، ارتباط معنا داری وجود دارد. همچنین اسما و صفات کار گرفته شده، به تناسب موضع مثبت یا منفی و درجه و میزان پذیرش هدایت یا سقوط در ورطه هلاکت تناسب کاملی مشاهده می شود. ترتیب نزول آیات مشتمل بر تحدی در سوره های مختلف قرآن روشن می کند که مراتب تبیین موارد تحدی به قرآن، ترتیب از کل به جزء و از حجم بیشتر به حجم کمتر را رعایت نکرده است و حتی تحدی به یک سوره یا تمام قرآن در دو سوره نزدیک به هم نازل نشده اند؛ بلکه میان آن ها تحدی به مقدار و حجم های دیگر فاصله انداخته است. با توجه به عبارات آیات تحدی می توان گفت این آیات به ابعاد گوناگون تردیدی که در ذهن و گفتار مخالفان شکل می-گرفت، توجه داشته است. ناسخ و منسوخ از جمله مباحث علوم قرآن است که نگاه تنزیلی بر آن سایه انداخته است. این بحث از جهت سبک تنزیلی در چند جهت قابل پیگیری است: 1. انتظار است که ناسخ پس از منسوخ نازل شود. از این راه یکی از راه‌های تشخیص ناسخ از منسوخ شناخت تأخر نزول ناسخ بر منسوخ در نزول است. 2. بین منسوخ و ناسخ و موقعیت‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه هدف، ارتباط است. بر اساس بررسی استقرائی فهرست آیات متشابه می توان گفت که خدواند متعال پیش از نزول متشابهات محکمات مورد نیاز جهت تأویل آن ها را در اختیار انسان ها قرار داده و در رتبه-های نزولی قبل نازل فرموده است. قاعده اولیه و اصلی در نگاه فرآیندی به متشابهات قرآن آن است که آیه متشابهی نازل نشده است، مگر آنکه پیش از آن آیه یا آیات محکمی که می تواند محل رجوع و تأویل آن آیه متشابه باشد نازل شده است.
واژگان کلیدی : اسماء و صفات، اعجاز، ترتیب نزول، علوم قرآن، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ