نام نویسنده : سیده زهرا هاشمی گلپایگانی

سطح تحصیلی : سطح 3

رشته تحصیلی : فقه و اصول

استاد راهنما : سید محمد کاظم ممدی الموسوی

تاریخ دفاع : 1403/6/29

چکیده پایان نامه : در این پژوهش دوره های ابتدایی شکل گیری اولیه ی متون و اصطلاحات اصول فقه شیعه در دوران متقدم شکل گیری، از منظر تاثیر و تاثر آن از اصول فقه اهل سنت، بررسی خواهد شد. در سال های اولیه شکل گیری و تدوین متون اصول فقه در شیعه به دلیل تقدم اهل سنت در جعل و وضع اصطلاحات و همچنین به دلیل توانایی جامعه ی شیعه در برقراری ارتباط با جامعه ی عامه، زبان و اصطلاحات اصولی از اهل سنت تاثیراتی را به خود گرفتند. این مسئله در راستای دیگر ارتباطات علمی میان گروه های مختلف جامعه ی اسلامی متقدم با یکدیگر بود که در اکثر موارد گروه های اقلیت جمعیتی مانند امامیه، به سبب تقیه و دیگر اسباب، در مقام اصطلاحات و متون، متاثر از گروه های اکثریت بودند. اما با توجه به اینکه پیدایش و ساخت اصول فقه در ذهنیت اهل سنت اساسا با غرض و رویکرد متفاوتی نسبت به ذهنیت شیعه بود، این تاثیرات در اصطلاحات و متون اولیه باعث به وجود آمدن چالش هایی در مباحث اصول فقه شد. این تاثیرات گاهی از حیث فلسفه ی اصول فقه به عنوان یک دانش شرعی، و گاهی از حیث اصطلاحات و قواعد این دانش تشکل یافته اند و در گذر زمان در سطوح مختلفی وارد اصول فقه شیعه شده اند. علی رغم اهمیت این مسئله، تاکنون پژوهش مستقیمی بر روی این جنبه از تاریخ اصول فقه انجام نشده است. این پژوهش با رویکردی تاریخ محور از طریق واکاوی این مسئله در متون اصلی قرون ابتدایی شکل گیری اصول در شیعه و اهل سنت، به مقایسه و پردازش تاثیرات صورت گرفته میپردازد. برای نیل به این مقصود، ابتدا مباحث در کتب متقدم اهل سنت بررسی شده و سپس با مقارنه ی نسخه ی شکل گرفته ی مباحث در کتب متقدم اصول فقه شیعه، تلاش میشود تا تصویری اولیه از فرایند این انتقال بین اصول اهل سنت و شیعه ارائه شود. برایند کلی این پژوهش، وجود خصلتی دوگانه در این فرایند را مرئی خواهد کرد؛ از سویی، شیعه در چارچوبهای اصولی خود ایده ها و اهداف مشخص و متمایزی براساس جایگاه امام داشته است، و از سویی، در مقام تدوین اصطلاحات، وام گیری هایی از اهل سنت انجام شده است. در جمع میان این دو، اصولیان شیعه تلاش کرده اند تا اصطلاحات عمومی دانش اصول زمان خود را، براساس نیازها و معتقدات امامیه، به نسخه ای شیعی از اصول فقه برسانند. این پژوهش، هم تصویری اجمالی از سطح موفقیت و کاستی ها در این تلاش را نشان میدهد، و هم پیشنهادهایی برای بازسازی و بازیابی و ارتقای هویت شیعی در اصول فقه، مطرح میسازد.

واژگان کلیدی : اصول فقه، تاریخ فقه، تاریخ علم، اصول فقه اهل سنت، اصول فقه شیعه