کوثر قاسمی

چکیده

«تمدن» از مفاهیم رایج و بسیار مهم در حوزه جامعه شناختی است. اندیشمندان غربی از رهگذر مبادی و مبانی سکولار به این پدیده نگریسته اند. علی رغم موفقیت های قرآن کریم برای پیاده ‎سازی تمدن نوین بشری در جامعه جاهلی قبل از اسلام، چنین واژه ‎ای در این کتاب هدایت مشاهده نمی ‎شود. از این رو در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به واکاوی واژه هایی از قرآن کریم در سطح کلان حوزه اجتماع پرداخته شده که به نوعی نمایندگان این مفهوم محسوب می شوند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که در میان پنج واژه مطرح در این مقاله، واژگان بلد، قریه، مدینه و مُلک جایگزین مناسبی برای تمدن نمی ‎باشند. واژه امت به عنوان کلان‎ترین و جامع ترین نظام مناسبات انسانی، ترسیم کننده بهترین بستر تکامل انسان برای تامین‎ نیازهای مادی و معنوی اوست. امت منسجم توحیدی، فراتر از تمدن های شناخته ‎شده بشری، هماهنگ با نظم حاکم بر جهان در مسیری که مبدأ و مقصد آن، ذات یگانه ربوبی است، حرکت ‎می‎کند. رسولان الهی یکی پس از دیگری مأموریت داشتند که همه انسان ها را بر پایه حقیقت مشترک فطرت، در زیر لوای ملت حنیف گردآورند تا این امت در ابعادی به وسعت پهنه گیتی ایجاد ‎شود.

واژگان کلیدی: تمدن، امت، ملت حنیف، فطرت، اجتماع.