رقیه روزبه

چکیده

در شریعت اسلام دروغگویی به عنوان یک عمل غیر اخلاقی، مذموم و ناپسند شمرده شده است؛ اما بر طبق آموزه های دینی در برخی موارد دروغگویی جایز شمرده شده است که در عرف عامی به «دروغ مصلحتی» مشهور گشته است. دروغ مصلحت آمیز یعنی دروغی که به خاطر ضرورت که شامل سه مورد کلی: اکراه، اضطرار و دوران امر بین دو محذور است؛ گفته می شود. در برخی روایات به دلیل مصلحت و دفع مفسدت دروغ را جایز شمرده اند برخی با استفاده از این مسوغ ها قائل شده اند که حاکمان اسلامی به خاطر مصلحت می توانند دروغ بگویند. ضمن تبیین جایگاه مصلحت در حکومت، و با توجه به سیره ی عملی امیرمؤمنان علی ع در حکومت، مشخص می گردد که یکی از اصول اساسی در حکومت، اخلاق و اجرای آن در سراسر جامعه است و هیچ مصلحتی بالاتر از صداقت در حکومت نیست و هیچ مسوغی برای حاکمان اسلامی در دروغ مصلحتی وجود ندارد. بنابراین زمانی که دروغ مصلحتی برای حاکمان جایز نباشد، برای حاکمیت نیز جایز نخواهد بود.

واژگان کلیدی: اخلاق، دروغ مصلحتی، مصلحت، حاکمان اسلامی.