مهین پاکروان
«خطابات قرآن» از موضوعات محوری بین دو علم اصول فقه وعلوم قرآن است که در علم اصول به «خطابات شفاهی» معروف است. این موضوع، حاوی دوبحث است: یکی این‌که آیا قرآن، روش خطابی دارد یا کتابی؟ تغییر تعابیر و ترکیبات و فضای خطاب و این‌که شرایط نوشتاری درآن دیده نمی‌شود، ظاهراً حاکی از خطابه‌ای بودن آن است، درحالی‌که برخی، کتاب بودن قرآن را دلیل اسلوب کتابی آن دانسته که فصاحت و بلاغتی بی‌نظیر دارد. بحث دیگر، حجیت خطابات قرآن است؛ به علت جاودانه بودن قرآن که مستلزم عمومیت حجیت آن برای همگان ولزوم مراجعه به آن برای دستیابی به سعادت ابدی، که نظر همه مسلمانان در این امر متّحد است، برفرض پذیرفتن خطابی‌بودن قرآن، حجیت خطابات آن به طور مستقیم متوجه حاضران در جلسه و غیرمستقیم از طریق اصل«تأویل وتنزیل» یا «قاعده اشتراک» برای غیر حاضران حجیت خواهد داشت و با فرض کتابی‌بودن خطابات آن، با استفاده از «قضایای حقیقیه»، برای غیر حاضران قابل اثبات است. بحث دوم با وجود نتیجه واحد، طریق اثبات متفاوت دارند. نوشتار پیش‌رو با روش تحلیلی ـ اسنادی به بررسی تطبیقی نظرات دو فقیه قرآن‌پژوه؛ آیت‌الله فاضل لنکرانی(ره)، وآیت‌الله محمدهادی معرفت(ره) پرداخته است.
واژگان کلیدی: قضیه حقیقیه، خطابات قرآن، خطابات شفاهی، قاعده اشتراک، فاضل لنکرانی.