نام نویسنده: مریم قوجائی خامنه
مقطع: سطح4
رشته: تفسیر تطبیقی
استاد راهنما: صالح قنادی
استاد مشاور: اسماعیل چراغی کوتیانی
تاریخ دفاع: 1404/06/31
چکیده رساله: مسائل زنان در طول تاریخ همواره از مهم ترین دغدغه های مطالعاتی- تحقیقاتی اندیشمندان با رویکردهای مختلف بوده است. در عصر حاضر به جهت ورود اندیشه و سبک زندگی غربی به جوامع مسلمان و دورشدن جوامع اسلامی از سرچشمه های اصیل معرفتی خود، بازخوانی اندیشه های اسلامی ضروری می نماید. در پژوهش حاضر دیدگاه دو مفسر معاصر؛ علامه فضل الله و ابن عاشور در مسائل(آیات) زنان به روش تطبیقی- تحلیلی و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای کیفی، داده¬های منتج از تفاسیر «من وحی القرآن» و «التحریر والتنویر» و سایر تألیفات این دو مفسر، در دو محور اشتراکات و افتراقات تکوینی و تشریعی زن و مرد مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر را می توان چنین ارائه نمود: در بحث از اشتراک زن و مرد در انسانیت، دو مفسر در خلقت جسمانی آدم و حوا، متمایز و در اشتراک زن مرد در نفس انسانى و انسانیت، کمال و هدف غایی آفرینش و اصل حقوق و ارزشها توافق دارند. در تمایزات جسمی، ادراکی و عقلی زنان و مردان و حدود برتری مردان بر زنان، علامه فضل الله، اعتقادی به برتری مرد بر زن ندارد و ضعف های زنانگی را قابل جبران با تربیت و رشد و پیشرفت می داند در مقابل ابن عاشور بر این باور است که مرد به اجمال در مواردی مانند تعدد زوجات، حق طلاق و رجوع در عده بر زن برتری دارد و این امور به جهت منطبق بودن تشریع بر تکوین و برتری مردان بر زنان در قوه تعقل است. علامه فضل الله، قوامیت را مربوط به رابطه زناشویی و مدیریت خانواده می داند درحالی که ابن عاشور قوامیت و تسلط را مربوط به نوع مردان بر نوع زنان می داند. در بین نظریات دو مفسر، تفاوتی در مورد اختلاف زن و مرد در احساسات و انعطافات روحی، تفاوتی دیده نمی شود. در مورد اختلاف زنان و مردان در مسأله گرایش به زینت و عدم توانایی در خصومت ها و درگیری ها، علامه فضل الله با پذیرش وجود چنین خصوصیاتی در زنان آن را زاییده روش تربیتی موجود در جوامع می داند که با تربیت صحیح قابل رفع است. اما ابن عاشور آیه را نوعی احتجاج بر علیه مشرکین آن زمان می داند که دختران را به خدا نسبت می دانند و در حقیقت با خطاب قرار دادن ایشان و با استفاده از باورهای خودشان سعی در اقناع آنان دارد. در اشتراکات و افتراقات تشریعی در دو بُعد حقوق و تکالیف، هر دو مفسر، زن و مرد را در اصل تکالیف الهی و پاداش وعقوبت مساوی می دانند هرچند در برخی موارد افزونی و یا کاستی وجود دارد و در بُعد حقوق نیز در حقوق اقتصادی، جنسی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی در اغلب موارد اشتراک وجود دارد و در مواردی همچون قوامیت و مدیریت خانواده، حق جنسی زن در بُعد زمان اختلاف نظر کلی و در مواردی مانند سلامت جنسی زنان و قصد اصلاح شوهران در هنگام رجوع در عده اختلاف جزیی وجود دارد. در بحث تعدد زوجات ابن عاشور بر خلاف قوانین کشور خود، اعلام جواز می کند و ازدواج موقت را برخلاف مذهب فقهی خود می پذیرد و آن را به هنگام ضرورت جایز می داند.
واژگان کلیدی: سیدمحمدحسین فضل الله، محمدطاهر ابن عاشور، من وحی القرآن، التحریر و التنویر، آیات زنان، تکوین، تشریع