نام نویسنده: سیده لیلا صالحی ساداتی
مقطع: سطح4
رشته: تفسیر تطبیقی
استاد راهنما: محمدمهدی فیروزمهر
استاد مشاوره: علی مدبر
تاریخ دفاع: 1404/11/03
چکیده رساله: علامه جوادی آملی در تفسیر برخی آیات قرآن که در آن‌ها از مصداقی خاص یاد شده، بیان آیه را در خصوص آن مصداق، «تمثیلی» دانسته؛ نه «تعیینی و تحدیدی» و در نتیجه حکم یادشده در آیه را به مواردی مشابه تسّری می‌دهد. این‌گونه تفسیر (تلّقی تمثیلی از برخی بیان‌های قرآن)، ضمن تأکید بر معرفت‌بخش و واقع‌نما بودن بیـان‌های قـرآن، موجب تحّول در نگاه مفسر به دامنه دلالت‌های قـرآن و به تبع، سبب تبیین‌های قـرآنیِ گسترده‌تری در پاسخ به مسائل و نیازهای جدید فرد و اجتماع در عصر حاضر خواهد شد و از‌آنجاکه دیدگاه «بیان تمثیلی» موهم همسانی با «قـانون جری و تطبیق»، «گونه‌های مختلف قیاس»، «تأویل»، «معانی‌طولی و لایه‌های معنایی»، «چندمعنایی، توسعه ِ-معنایی و روحِ معنا»ست، این پژوهش پس از تحلیل این دیدگاه، با روش کتابخانه‌ای-تلفیقی، رابطه و تفاوت آن را با مفاهیم یادشده بررسی می‌کند و به این نتیجه دست می‌یابد که نسبت «بیان تمثیلی» با اصطلاحات یادشده بدین شرح است: 1. بیان تمثیلی با قانون جَری و تطبیق و معنایی که علامه جوادی آملی و دیگر مفسران از تأویل دارند تفاوت دارد، اما با معنایی که علامه معرفت از تأویل دارند به نظر می‌رسد تفاوتی ندارد. جز اینکه علامه جوادی آملی از تعبیر بیان تمثیلی از آن یادکرده و علامه معرفت از تعبیر تأویل. 2. در «معـانی طـولی» و «لایه‌های معنایی» همه آن معانی، معانی مطابقی است، و هر معنایی مخصوص به افق و مرتبه‌ای از فهم و درک است. اما تعمیم و توسعه دلالت آیه در «بیان تمثیلی» در راستای همان معنای ظاهری است.3. از قبیل قیاس منصوص‌العله نیست، زیرا در بیان تمثیلی تصریح به علت وجود ندارد. 4. با قیاس مستنبَط‌العله با استنباط قطعی، یعنی همان قیاس همراه با الغاء خصوصیت و تنقیح مناط قطعی تفاوتی ندارد.
واژگان کلیدی: بیان تمثیلی، بیان تعیینی، قیاس منصوص العله، قیاس مستنبط العله، جری و تطبیق