کوثر قاسمی
چکیده
تمدن، اَبَرنظام مناسبات انسانی است. کلان‌ترین و جامع‌ترین نظام مناسبات انسانی در قرآن کریم، واژۀ «امت» است که از سایر مفاهیم اجتماعی قرآن به لفظ «تمدن» نزدیک‌تر بوده و خاستگاه عقلانی‌اش، ملت حنیف ابراهیمی است. بر اساس آیات قرآن، امت را انسان‌های حق‌گرا و توحیدی تشکیل می‌دهند، با این حال در آیۀ 143 سورۀ بقره، تعبیر «اُمّه وسطاً» ذکر شده و مفسران برآن‌اند که این تعبیر ناظر به افراد خاصی است. این پژوهش به دنبال آن است تا با بررسی نظرات مفسران فریقین و احتمال‌های مختلف، به کشف صحیح مصادیق امت وسط، جایگاه آن‌ها در نظام امت و ارتباط امت وسط با ملت حنیف بپردازد. نتیجۀ پژوهش چنین است که ملت حنیف برخاسته از فطرتی است که در میان همۀ انسان‌ها مشترک است. همۀ انسان‌های حق‌گرا و توحیدمدار در هر زمان و مکانی، از پیروان ملت حنیف ابراهیمی بوده و در لوای امت قرار دارند. الگوهای برتر این امت در امت وسط متجلی است و این افراد برگزیده، وظیفۀ هدایت سایر افراد امت را به عهده دارند.
واژگان کلیدی: امت، امت وسط، ملت حنیف، فطرت.