به گزارش روابط عمومی موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه (خواهران) حجت الاسلام والمسلمین نوذری در نشست علمی آنلاین «آشنایی با قلمرو مطالعات روان شناختی تحول ایمان» از سلسله نشستهای قطب فکری- فرهنگی تعمیق باورهای دینی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه که از سوی موسسه آموزش عالی خواهران معصومیه برگزار شد، به تعریف ایمان پرداخت و اظهار کرد: ايمان به خدا از مهمترين و اساسيترين مقولات ديني و شالوده دينداري محسوب ميشود و شناخت ماهيت و ابعاد مختلف آن و تلاش براي تحققش ضرورت است.
وی افزود: ایمان به معنای شناخت انسان از خدای یگانه است که سبب محبت انسان به خدا، التزام و اطاعت انسان از خداوند می شود. فرد دیندار برای التزام و اطاعت از خداوند متعال، به تعالیم دینی رو می آورد. از سوی دیگر می توان ایمان را در حوزه های مختلف مورد بررسی قرار داد.
حجت الاسلام والمسلمین نوذری با بیان اینکه مفروض روانشناسان در رويكرد تحولي به ايمان اين است، تصریح کرد: شكلگيري ايمان امري تدريجي است و پايههاي اوليه آن در كودكي فراهم ميشود. البته فرد در نوجواني ميتواند به فهمي معنادار از آن دست يابد. تحول در آن نيز به منظور دستيابي به مراحل بالاتر براي كساني كه اين راه را انتخاب ميكنند و كوشش مجدانه دارند، استمرار پيدا ميكند.
وی افزود: یک روان شناس با واقعیتی به نام ایمان سرو کار دارد. از منظر روان شناس، شناخت ها و باورهای دینی فرد در طول مدت زندگی از بدو تولد تا کهنسالی در حال تغییر است. همچنین احساسات دینی مانند حس محبت، توکل ، ترس از خدا و ... در حال تغییر است. همین طور عمل کردن و التزام به تعالیم دینی نیز در حوزه های مختلف فردی، اجتماعی، سیاسی در طول زندگی فرد تغییر می یابد؛ همچنین ایمان بر اساس اصول و قواعد عامی در حال تغییر است.
استاد حوزه گفت: روانشناس معتقد است ایمان و دین از ساختار و فیلتر ساختار سازمان روانی انسان عبور می کند. روان شناس، تغییرات ایمان را در بعد شناختی، عاطفی، رفتاری، التزامی با استفاده از نظریه ها و ابزار و روش های روان شناسی مورد مطالعه و تحقیق قرار می دهد. در حقیقت، روان شناسیِ تحول ایمان، حوزه ای از روان شناسی دین است که تغییرات در ایمان (باور، احساس، التزام و عمل ) را در طول زندگی از تولد تا پیری توصیف و تبیین می کند و در نتیجه این مطالعات، اصول و قواعد عام پدیداری تغییرات ایمان در هر مرحله از زندگی مشخص می شود.
حجت الاسلام والمسلمین نوذری در ادامه به تبیین قلمرو و محدودۀ تحول ایمان در انسان اشاره کرد و گفت: نقطه آغازین فرایند تحول ایمان در انسان، زمان انعقاد نطفه و نقطه پایانی آن لحظه مرگ است. سوال مهمی که در این جا مطرح است این است که ایمان امری اکتسابی یا فطری است و اگر فطری است چگونه قابل مشاهده و بررسی است؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت که ایمان عمدتاً دارای رویکردی فطری است و همچنین ریشه اکتسابی دارد و سبب تغییر شناخت و تفکر ایمان می شود.
وی اظهار کرد: انسان در اكتساب ايمان، صرفاً با ابزار استدلال عقلاني و منطقي درگير گزينشهاي ايماني و حل مسائل زندگي نميشود، بلكه با استدلال در مفهومي گستردهتر كه عواطف و تجربه هاي گذشته را به كار ميگيرد، درگير حل مسائل ميشود. تحول در ايمان و مؤلفههاي آن در خلال زندگي با مجموعه ابعاد تحولي مرتبط است و همانگونه كه تحت تأثير آنها متحول ميشود، ميتواند بر آنها تأثيربگذارد و آنها را متحول سازد.
وی اضافه کرد: به عبارت دیگر، سطوح تحول رواني انسان از طريق الگوهاي شناخت و استدلال اخلاقي و عاطفي بر ايمان اثر ميگذارد. همچنین عمل و زيستن مؤمنانه نیز، در يك كنش متقابل با ابعاد دروني، تحول ايمان را ممكن ميسازد.در واقع، ايمان با ميزان تسليم و خضوع و خشوع و چشمپوشي از شئون خود، رابطه مستقيم و با خودبيني و خودخواهي رابطه معكوس دارد.
حجت الاسلام والمسلمین نوذری بیان کرد: بافت اجتماعي، اجتماع و سنت ديني و فرهنگ در طول زندگي گستردهتر ميشود و موجب ميشود انسان هميشه در معرض ارتباط با گروهها و سازمانهاي مختلفي قرار بگيرد و از اين طريق بر شكلگيري و تحول ايمان اثر بگذارد.
وی با بیان اینکه روان شناسان، مراحل تحول ایمان را در طول عمر به پنج یا هفت مرحله تقسیم بندی می کند، افزود: نتيجه بررسيها در موضوع تحول ايمان حاكي از پنج مرحله ايماني متمايز و متوالي است كه در گستره سني تولد تا بيست و دو سالگي ظاهر ميشود و هر مرحله نسبت به مرحله قبل از ويژگي تمايزيافتگي انسجام و جامعيت بيشتر برخوردار است. هر مرحله روان شناختی تحول ایمان به طور کیفی متمایز از مراحل دیگر است و فهم ما از ایمان در هر مرحله، تغییر کیفی پیدا می کند.
حجت الاسلام والمسلمین نوذری همچنین به فواید مطالعات روان شناختی تحول ایمان اشاره و اظهار کرد: بر مبنای تحول بعد ایمان، حوزه تربیت دینی به طور جدی تحت تاثیر قرار می گیرد. پژوهش های روان شناختی تحول ایمان، مباحث ايماني را از انحصار اقليت نخبه خارج ميكند و براي عموم قابل استفاده ميكند. به علاوه ارائه چنين مباحثي ميتواند زمينه توصيههاي آموزشي و تربيتي را فراهم سازد.
وی تاکید کرد: نياز مراكز آموزشي به ويژه آموزش و پرورش كه آموزش دين و ايمان از رسالتهاي اصلي آن به حساب ميآيد، ايجاب ميكند محققان متخصص در زمينه معارف ديني و روانشناسي تحولي، تحقيق درباره شكلگيري و تحول ايمان و ديگر مفاهيم ديني را دلمشغولي اصلي خود بدانند؛ چراكه چنين پژوهشهايي ميتواند مبنايي علمي براي برنامهريزي درسي، تعيين اصول و روشهاي آموزشي، تعريف نقش و كنش معلم ديني و رابطه معلم و شاگرد و تعيين رسالت مدرسه در اختيار برنامهريزان قرار دهد.
حجت الاسلام والمسلمین نوذری اظهار کرد: امروزه بسياري از نزاعها در زمينه آموزش دين در آموزش و پرورش به خاطر كمبود چنين تحقيقاتي است. ایجاد معیار و مبنا در حوزه سیاست گذاری دینی، سنجش دینداری، از فواید دیگر بررسی در این حوزه به شمار می رود.