رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم: مراد از سبک زندگی اسلامی در واقع سبک و روش تعالی بخشی است که دین برای زندگی موفقیت آمیز بشر ارائه می دهد.
به گزارش روابط عمومی موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه (خواهران) سلسله نشستهای تبیین گام دوم انقلاب اسلامی با همکاری موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه (خواهران)، مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و جهاد دانشگاهی استان قم، با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین رضایی مهر رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم و نیز حجت الاسلام و المسلمین کاویانی عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با محوریت بررسی سبک زندگی دینی و غربی، آسیبها و مشکلات سبک زندگی غربی و علل برتری سبک زندگی اسلامی در سالن اجتماعات موسسه معصومیه برگزار شد.
حجت الاسلام رضایی مهر در ابتدا ضمن اشاره به تمرکز بر بیانیه گام دوم اظهار داشت: در این نشست به دنبال بررسی مساله سبک زندگی در بیانیه گام دوم انقلاب هستیم و مباحث در سه محور تبیین رابطه شناختی بین سبک زندگی دینی و بیانیه گام دوم، امکان عملیاتی شدن سبک زندگی دینی در دنیای مدرن، بررسی تطبیقی سبک زندگی دینی و غربی. دنبال می شود.
وی درخصوص ارتباط گام دوم انقلاب و سبک زندگی افزود: بیانیه گام دوم از لحاظ محتوایی، در واقع سند راهبردی اهداف و آرمانهای نظام مقدس اسلامی و ارتقای کمی و کیفی توانمندیهای کشور در دوره پسا چهلم است. روح و عصاره این سند در واقع رونمایی از یک سری مسئولیتها و وظایف نسبت به آینده نظام است و باید به شدت به محتوای آن اهتمام ورزید. مراد از سبک زندگی اسلامی نیز در واقع سبک و روش تعالی بخشی است که دین برای زندگی موفقیت آمیز بشر ارائه می دهد.
رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم، ارتباط بین تحقق سبک زندگی اسلامی و تحقق بیانیه دوم را ارتباط تام دانست و گفت: بیانیه گام دوم زمانی به بهترین وجه در جامعه اجرا میشود که سبک زندگی دینی در جامعه اجرا شده باشد. در نتیجه میتوان گفت سبک زندگی اسلامی پیش نیاز اجرای بیانیه گام دوم است و کل محتوای بیانیه ناظر به سبک زندگی است. در نهایت راهکاری که برای تحقق بیانیه در اینجا می توان ارائه نمود، تقویت زمینههای تحقق سبک زندگی است.
حجت الاسلام رضایی مهر در خصوص محور دوم و مراد از امکان تحقق سبک زندگی افزود: مراد از امکان، در اینجا امکان وقوعی است. البته برخی مخالف این نظریه را ذکر میکنند و میگویند تحقق امر دینی در جامعه مدرنیته معاصر، نزدیک به امتناع است. چرا که سبک زندگی غربی و انحرافات فکری و فلسفی؛ چنان بر قلب و رفتار و زندگی بشر چیره شده که اجرای سبک زندگی اسلامی در مرحله امکان وقوعی آن بسیار بعید و سخت است.
وی در خصوص نظریه مخالفان گفت: بنده با این نظریه به نحو موجبه جزئیه موافق هستم، چرا که جهان مدرنیته با اندیشههای سکولار و نهلیستی خود و نیز تفکرات مکاتب فلسفی غرب؛ امکان وقوع امر دینی را سخت کرده است اما ممکن قریب به امتناع بودن را قبول نداریم. وجود مشکلات حتی اگر فراگیر شده باشد نمیتواند جلوی تحقق دین و در ذیل آن تحقق سبک زندگی دینی را بگیرد و در نتیجه می توان گفت اجرای سبک زندگی دینی در جوامع بشری هرچند سخت است، اما قابل تحقق و امکان است.
رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات لفظ «حیات طیبه» در آیه « مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ» را دال بر سبک زندگی دانست و گفت: قرآن کریم تحقق سبک زندگی اسلامی را نه تنها بعید نمیداند بلکه افراد را به آن تشویق می نماید. ارجاع نفوس انسانها به عقلانیت و معنویت راهکار از بین بردن این صعوبت و عملیاتی شدن اجرای سبک زندگی در کلیه جوامع است.
وی پیرامون محور سوم بحث و برتری سبک زندگی دینی بر غربی گفت: بهترین راه شناسایی، استفاده از ملاک های ارزشیابی است. برای واکاوی و بازخوانی هر مکتبی به سراغ حوزه معرفتشناختی و دیدگاههای انسان شناختی آن مکتب می روند؛ بر این اساس در حوزه جهانبینی، رویکرد غرب مبتنی بر جهان بینی مادی است و از آنجایی که هر چیز مادی را موجود می دانند؛ دفاع از دین چون یک امر غیر مادی است، در بین آنان وجود ندارد اما جهان بینی الهی، عالم را مخلوق خدا می داند. نقطه اوج سبک زندگی در جهان بینی مادی رسیدن به لذایذ مادی و جذب سود و سرمایه است. در حوزه انسان شناسی، تفکر غالب در جوامع غربی و شعارشان، اصالت انسان است. اما اسلام در عین قائل شدن کرامت برای انسان، او را فقیر الی الله می داند. در حوزه شناخت شناسی؛ ابزار شناخت در غرب، عقل جزئی تجربت اندیش و آزمایش است و هر ادعایی که با این دو ابزار ثابت نشود اعتباری ندارد. اما در نگاه اسلام، وحی را علاوه بر این دو از ابزار معرفت میداند. در حوزه اخلاق نیز اندیشه غرب مبتنی بر لذات مادی است و انسان را تولید کننده گزارههای اخلاقی می داند.
در ادامه مراسم حجت الاسلام و المسلمین کاویانی سبک زندگی اسلامی را شیوهای دانست که قوانین و ارتباطات افراد (به صورت فردی) و نیز مجموعه نهادهای اجتماعی و حکومتی، برای اداره و حل مشکلات زندگی را در جامعه ترسیم میکند. اکثر مطالعات انجام شده در زمینه سبک زندگی اسلامی پیرامون تعریف و تمجید از آن است و در آن ها راهکار و ارائه مسیر، برای اجرای این سبک در جامعه دیده نمیشود.
وی سبک زندگی را شامل پنج حوزه فردی، خانواده، جامعه، حاکمیت و فضای بین الملل معرفی کرد و گفت: این پنج حوزه در ارتباط و تعامل با یکدیگر هستند و در هم تنیده شدهاند. اصلیترین محور در سبک زندگی «فرد» است. بر اساس آیات قرآن « کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ اگرچه زندگی اجتماعی داریم اما تکالیف ما تکالیف فردی است.
حجت الاسلام و المسلمین کاویانی خانواده را هستهایترین جمع مربوط به سبک زندگی ذکر و به ده تفاوت بین خانواده اسلامی و غربی اشاره کرد که عبارتند از: 1- خانواده اسلامی مبتنی بر آزادی خدامحوری، اما خانواده غربی و مدرنیته مبتنی بر آزادی انسان محوری است. 2- به لحاظ ارزشی، خانواده در سبک زندگی اسلامی جایگاه بسیار والایی دارد اما در جامعه مدرنیته خانواده جایگاه ارزشی ندارد. ۳- خانواده در سبک زندگی اسلامی مبتنی بر شرع و قانون است اما در مدرنیته به حد هم بالینی تنزل یافته است. 4- خانواده در غرب می تواند تکجنسیتی باشد اما در سبک زندگی اسلامی اصالتاً دو جنسیتی و مبتنی بر خلقت و فطرت انسان است. 5- در اسلام خانواده مبتنی بر تک شوهری است، اما در غرب و مدرنیته چند شوهری نیز تجویز شده است. 6- در اسلام خانواده گسترده مورد تاکید است 7- در سبک زندگی اسلامی خانواده هویت زنانه و مردانه را کاملاً تفکیک می کند و توقع زندگی بر اساس آن هویتها را دارد اما در مدرنیته تفکیک هویتی مورد قبول نیست و به نوعی هویت زدایی انجام می شود. 8-در سبک زندگی اسلامی اصالت مادری و فرزند پروری جایگاه دارد اما در مدرنیته چنین جایگاهی لحاظ نشده است. 9-در سبک زندگی اسلامی سادهزیستی مورد تاکید بوده اما در جامعه مدرنیته مصرف گرایی و لذت گرایی مورد تایید است. 10- در سبک زندگی اسلامی دنیا و آخرت در کنار هم دیده شده است و هدف کمال جویی است اما در غرب فقط دنیا و لذت جویی دیده میشود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار داشت: برای جمعبندی در نظر بگیرید که کدام یک از این قیود در جامعه و نهادهای علمی ما آموزش داده می شود. در چهار دهه گذشته فقط به لحاظ نظری گفتهایم که مباحث مربوط به سبک زندگی باید انجام شود، اما از لحاظ عملیاتی پی گیر کار نبوده ایم.
حجت الاسلام و المسلمین کاویانی در پایان سخنان خود کانال اجرایی شدن سبک زندگی اسلامی را علوم انسانی اسلامی دانست و گفت: زمانی که علوم انسانی با همه چارچوبها و ارکانش عملیاتی نشود سبک زندگی اسلامی اجرایی نخواهد شد. بر اساس مراحل پنجگانهای که مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم ترسیم نمودند، سبک زندگی چهارمین مرحله تلقی میشود که همان جامعه سازی اسلامی است و اگر از این مرحله بتوانیم درست عبور کنیم به مرحله پنجم که تمدن اسلامی است خواهیم رسید. بیانیه گام دوم در عمل، همان جامعه سازی اسلامی و حرکت به سمت تمدن سازی اسلامی است. سبک زندگی اسلامی جزیرهای کوچک و در حد یک فرد نیست بلکه فرد اصلی ترین محور آن و خانواده و اجتماع حاکمیت و فضای بین المللی او را احاطه کرده است و هر کدام از اینها اقتضائات خود را دارند. اگر بخواهیم سبک زندگی اسلامی برای بلندمدت اجرایی شود باید برای همه این محورها همزمان با هم برنامه داشته باشیم. در پایان می توان گفت نگاه اصلاحی و ترمیمی به علوم انسانی اسلامی کفایت نمیکند و باید نگاه تاسیسی وجود داشته باشد که بتواند ناظر به زندگی زندگی افراد کف جامعه اسلامی باشد.